Agenda Kongresu

Podczas prezentacji zostaną poruszone następujące zagadnienia:

• znaczenie ekosystemów w zlewni jako układu stabilizującego cykl hydrologiczny,
• wykorzystanie interakcji woda - biocenozy dla opracowania innowacyjnych metod bliskich naturze i rozwiązań systemowych - Ekohydrologia,
• priorytety Międzynarodowego Programu Hydrologicznego ONZ (UNESCO) oraz mega programy Komisji Europejskiej "Water4All",
• nowa metodologia i nowe metody w zarządzaniu zlewniowym (IWRM) dla eliminacji zagrożeń jakimi są powodzie i susze,
• woda jako kluczowy czynnik maksymalizacji szans dla zrównoważonego rozwoju - konkluzje Światowej Konferencji ONZ NY 2023.

Unijne akty prawne dotyczące środowiska wprowadzają obowiązek oceny ryzyka. Nowa dyrektywa ściekowa nakłada konieczność oceny ryzyka w kontekście zanieczyszczenia wód opadowych i ścieków oraz ich wpływu na zdrowie ludzkie i środowisko. Konieczne jest więc podjęcie debaty na temat szczegółów analiz zarówno dla wód opadowych jak i miejskiej gospodarki ściekowej.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej finansuje zadania z zakresu adaptacji do zmian klimatu zarówno ze środków krajowych jak i unijnych. W nowej perspektywie finansowej NFOŚiGW przeznaczy 7 mld złotych do 2027 r. w ramach programu FEnIKS i FEPW na wsparcie małej i dużej retencji. Z programu wspierane będą inwestycje m.in. w zarządzanie ryzykiem powodziowym, w tzw. zielono-niebieską infrastrukturę, czyli w łagodzenie skutków "betonozy", w zbiorniki wód opadowych, zapobieganie skutkom powodzi i suszy, zazielenianie i renaturyzację zbiorników wodnych. Dofinansowane będą też mogły być budowa monitoringu, systemy prognozowania i ostrzegania, czy tworzenie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu.

a. zakaz zaliczania kosztów odprowadzania wód opadowych do kalkulacji taryf,
b. konsekwencje wyroku dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych oraz gmin,
c. wpływ na wysokość cen zbiorowego odprowadzania ścieków.

Skuteczne zarządzanie systemem zagospodarowania wód opadowych opartym na retencji zależy od współpracy wszystkich interesariuszy, nie tylko urzędów miast czy przedsiębiorstw wodociągowych. Systemowe wdrażanie retencji opartej na naturze, które angażuje deweloperów, przemysł, instytucje publiczne oraz indywidualnych mieszkańców, stanowi najskuteczniejszy model polityki adaptacyjnej. Oferuje ono długoterminowe i trwałe rozwiązania, które ewoluują wraz ze zmianami klimatu. Podczas prelekcji zatytułowanej „Polityka zagospodarowania wód opadowych na terenach prywatnych w Gdańsku – relacje z inwestorami” opowiem o modelu przyjętym w Gdańsku, barierach napotkanych na początku oraz tych, które pojawiły się po kilku latach wdrażania Gdańskiej Polityki Małej Retencji.

„Zielonogórskie Wodociągi i Kanalizacja” Sp. z o.o. w latach 2019 – 2023 realizowały Projekt pn.: „Uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi na obszarze Aglomeracji Zielona Góra – Etap I”, współfinansowany ze środków Funduszu Spójności, w ramach POIiŚ 2014-2020.
Całkowita wartość Projektu wyniosła ponad 66 mln zł (z VAT), a kwota wsparcia z UE to ponad 45 mln zł, stanowiąca 85 % wartości Projektu.
Projekt obejmował 14 zadań na roboty, dzięki realizacji, których osiągnięto niżej wymienione efekty rzeczowe:

• wybudowana kanalizacja deszczowa o długości ok. 6,70 km,
• wyremontowana kanalizacja deszczowa o długości ok. 2,52 km,
• wybudowane zbiorniki retencyjno — rozsączające - 5 szt.,
• wbudowane 8 szt. separatorów do podczyszczania wód opadowych,
• Powierzchnia objęta systemem zagospodarowania wód opadowych - 3,49 km2.

W sierpniu br. Wodociągi Zielona Góra podpisały umowę z NFOŚiGW na dofinansowanie Projektu „Uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi przy ul. Zjednoczenia w Zielonej Górze” w ramach działania FENX.01.02 Adaptacja terenów zurbanizowanych do zmian klimatu.
Planowana całkowita wartość Projektu to ponad 3 mln zł, a planowana kwota wsparcia z UE to prawie 2 mln zł.
Projekt obejmuje budowę kanalizacji deszczowej wraz ze zbiornikami retencyjno — rozsączającymi, rozszczelnienie drogi wewnętrznej i adaptację istniejących terenów zielonych na zagospodarowane tereny zielone z elementami małej architektury.
W referacie poruszona będzie również kwestia zakresu odpowiedzialności przedsiębiorstw wodociągowych za gospodarowanie wodami opadowymi i roztopowymi.

Zmiany klimatu nieuchronnie pukają również do drzwi domów jednorodzinnych. Podlewanie przydomowych trawników i rabat ze względu na coraz dłużej utrzymujące się wysokie temperatury może zacząć być kosztowne. Nie jest również najlepszym rozwiązaniem „marnowanie” uzdatnionej do spożycia wody. Zatem, budujmy zbiorniki na wody opadowe – wtórnie wykorzystujmy deszczówkę – zatrzymajmy wodę w miejscu gdzie spadła. I tu pojawia się pierwsze zasadnicze pytanie – czy to się opłaca?

Po realizacji projektu „Budowa i przebudowa kanalizacji deszczowej i dostosowanie sieci kanalizacji deszczowej do zmian klimatycznych na terenie miasta Bydgoszczy”, będącego pierwszym etapem dostosowania kanalizacji deszczowej do zmieniającego się radykalnie klimatu i zwiększenia odporności miasta na postępujące zmiany, okazało się, że koncepcja miasta-gąbki sprawdziła się. Już przynosi korzyści bydgoszczanom, dlatego będzie kontynuowana poprzez projekt II etapu. Stąd powstanie projektu „Bydgoszcz zielono-niebieska. Retencja i zagospodarowanie wód opadowych lub roztopowych”, który ma prowadzić do zatrzymania wód opadowych na terenach miejskich
i zagospodarowania ich m.in. do nawadniania zieleni. Zniweluje to problemy z utrzymaniem miejskiej roślinności oraz uczyni miasto odpornym na zmiany klimatu. Projekt „Bydgoszcz zielono-niebieska…” został oceniony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i uzyskał dofinansowanie w ramach programu Fundusze Europejskie na infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021 – 2027 (FEnIKS)”.

Przebudowa ulicy Krupniczej w Krakowie, zakończona w maju ubiegłego roku, jest przykładem nowatorskich rozwiązań zielonej retencji, które mogą stać się wzorem dla innych miejskich projektów. Historyczna ulica zyskała nowe oblicze dzięki posadzeniu 39 drzew (czereśnie ptasie i olsze czarne), wprowadzeniu tysięcy krzewów i bylin, a także instalacji zbiorników na wodę deszczową. W ramach projektu zastosowano ogrody deszczowe, które nie tylko spowalniają odpływ wody, ale również ją retencjonują, zmniejszając obciążenie miejskiej kanalizacji. Koncepcja woonerf, z uspokojonym ruchem i wspólną przestrzenią dla pieszych i samochodów, w połączeniu z zieloną infrastrukturą, przyczyniła się do stworzenia przyjaznej przestrzeni miejskiej. Przebudowa uwzględniała również instalację miejskich mebli, parkingów oraz tablic informacyjnych podkreślających historyczne znaczenie ulicy.

Kolejnym przykładem zielonej retencji w zrealizowanych inwestycjach Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie jest otworzony w ubiegłym roku Park Wisławy Szymborskiej. Park zlokalizowany w XIX-wiecznej zabudowie na tyłach dawnych koszar Franciszka Józefa, łączy w sobie historyczne walory z nowoczesnymi rozwiązaniami zielono-błękitnej infrastruktury. Park ten stanowi oazę relaksu i kontemplacji, zaprojektowaną jako sekwencja przenikających się wnętrz ogrodowych, z unikalnym doborem roślin i przestrzenią dostosowaną do potrzeb różnych grup społecznych. W parku znalazło się miejsce do retencjonowania wody zbieranej z dachu położonej obok Biblioteki Wojewódzkiej oraz układ zbiorników z przebywającą wodą oczyszczaną przy pomocy oczyszczalni hydrofitowej, która również jest jedną z atrakcji parku.

Znany projekt "Ogrody Krakowian", realizowany przez Zarząd Zieleni Miejskiej, ma na celu tworzenie małych, przyjaznych terenów zielonych w przestrzeni miejskiej. W Krakowie w ostatnich latach zrealizowano 44 takich przestrzeni o łącznej powierzchni ok. 12 ha. Podobnie jak projekt Ogrodów Krakowian w planach tworzenia zielonej retencji jest wdrożenie licznych, niewielkich rozwiązań na terenie całego miasta, co pozwoli osiągnąć efekt skali i znacząco poprawić zarządzanie wodą deszczową. Równocześnie poszukujemy potencjału dla większych projektów, w których zielona retencja stanie się podstawowym systemem odbioru wody deszczowej, szczególnie podczas intensywnych opadów. Takie kompleksowe podejście pozwoli ubiegać się o finansowanie infrastruktury z programów Unii Europejskiej, takich jak program Fenix, wspierając tym samym rozwój zielono-błękitnej infrastruktury w Krakowie. Aktualizacja Kierunków Rozwoju i Zarządzania Terenami Zieleni w Krakowie na lata 2019-2030 obejmuje mapowanie potencjału retencji i wyznaczenie zadań w zakresie retencji wody.

Zielona retencja w Krakowie, poprzez innowacyjne projekty jak te na ulicy Krupniczej i w Parku Szymborskiej, nie tylko poprawia jakość życia mieszkańców, ale także stanowi odpowiedź na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi. Dzięki zrównoważonemu podejściu, które integruje zieloną infrastrukturę z miejskim krajobrazem, Kraków staje się przykładem nowoczesnego zarządzania zasobami wodnymi w przestrzeni miejskiej.

„Pozbycie” się wody deszczowej w czasie obfitych opadów, bez konieczności wprowadzania jej do kanalizacji, jest kluczowym zagadnieniem, gdy mówimy o dostosowaniu miast do zmian klimatycznych. Drugim zagadnieniem jest wykorzystanie jej w okresach suchych. Dzięki zastosowaniu technicznych rozwiązań, takich jak błękitno–zielone dachy retencyjne lub systemy ułatwiające rozwój korzeni drzew pod uszczelnionymi nawierzchniami, obciążonymi ruchem, zyskujemy możliwość utrzymania odpowiedniego poziomu bilansu wody deszczowej w obiegu zamkniętym, a także wspomagania zieleni, która ma znaczący wpływ na zdrowie i jakość życia ludzi.

W Polsce możemy wyróżnić trzy główne kategorie problemów wodnych: niedobór wody, okresowy nadmiar wód opadowo-roztopowych oraz zanieczyszczenie wody. Od kilku lat borykamy się z problemem malejących zasobów wodnych, których jakość pozostawia wiele do życzenia. Stan wód powierzchniowych jest zły, a w niektórych miejscach wręcz alarmujący. Okresowe zwiększenie ilości wód opadowych, spowodowane intensywnymi deszczami i nawałnicami wynikającymi ze zmian klimatu, nie poprawia naszego bilansu wodnego. Przeciwnie, przesuszona gleba nie zatrzymuje wody, a gwałtowne spływy narażają miasta i gminy na powodzie, erozję gleby i wzrost zanieczyszczenia wód powierzchniowych, do których zmywane są zanieczyszczenia z powierzchni terenu.
System Stormwise to gama innowacyjnych, kompatybilnych i skalowalnych rozwiązań, mających na celu zwiększenie odporności miast i gmin na negatywne skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak deszcze nawalne oraz susze. Produkty i urządzenia Stormwise umożliwiają zbieranie nadmiaru wód opadowych, ich podczyszczanie oraz ponowne wykorzystanie. Stormwise pomaga traktować wody opadowe nie jako źródło problemów, ale jako zasób do wykorzystania.

Wyzwaniem XXI w. jest zagospodarowanie wody deszczowej. Nagłe ulewy mogą doprowadzić do lokalnych podtopień. Szczególnie w mieście, gdzie przeważająca część nawierzchni jest uszczelniona i nie pozwala na naturalne przesiąkanie wody deszczowej do gruntu.
Po wielu miesiącach prac mieszkańcy Poznania i turyści mogą spacerować po odnowionej nawierzchni. Warto zwrócić uwagę na instalacje niewidoczne dla oczu, czyli te, które zostały umieszczone pod powierzchnią bruku. W trakcie referatu będzie można dowiedzieć się m.in., jakie wyzwania projektowe związane z zagospodarowaniem wody deszczowej stanęły przed zespołem HAURATON i jak sobie z nimi poradzono.

W obliczu nasilających się skutków zmian klimatycznych, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe, fale upałów oraz częstsze i intensywniejsze powodzie, rola nowoczesnych rozwiązań geotechnicznych staje się kluczowa. Prezentacja przedstawia przegląd innowacyjnych projektów i technologii stosowanych w retencjonowaniu wód oraz zapewnianiu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Omówiono zastosowanie systemów nowoczesnej infrastruktury, jak np. ogrody deszczowe, bariery przeciwpowodziowe, które skutecznie zwiększają retencję wód opadowych. Szczególną uwagę poświęcono rozwiązaniom retencyjnym firmy Pietrucha, w tym wykorzystaniu ścianek winylowych, które oferują trwałe i efektywne metody zarządzania wodami gruntowymi i ochrony przeciwpowodziowej. W prezentacji omówiono projekty zrealizowane w różnych częściach Polski, m.in. w Bieżanowie i Złocieniu oraz w Szczecinie, gdzie zainstalowano system progów i zastawek retencyjnych. Przedstawiono również przykłady ogrodów deszczowych w Gdańsku oraz barier przeciwpowodziowych na Wybrzeżu Helskim w Warszawie. Dodatkowo, opisano zbiorniki retencyjne w Poznaniu i Ełku. Prezentacja podkreśla znaczenie zintegrowanego podejścia w planowaniu urbanistycznym, które łączy tradycyjne metody z nowoczesnymi technologiami, w celu skutecznego przeciwdziałania skutkom zmian klimatu.

W kilku ostatnich latach miała niespotykana dotychczas tak często ilość ekstremalnych powodzi oraz katastrof budowli piętrzących, tez dużych zapór na świecie w tym w Europie. Jest to zagadnienie które jest bezpośrednio związane ze zmianami klimatu oraz starzeniem się licznych budowli hydrotechnicznych w każdym z kraju je posiadających. W tym kontekście zapewnienie odpowiedniego stanu bezpieczeństwa i stanu technicznego budowlom piętrzącym stanowi duże wyzwanie organizacyjne i finansowe nawet w krajach wysokorozwiniętych. Ten trudny problem dotyczy także Polski. W prelekcji zostaną przedstawione najnowsze dane dotyczące stanu budowli piętrzących (zapory, wały przeciwpowodziowe, wały kanałów) w Polsce i porównane z danymi ze świata. Omówione zostaną związane z tym zagrożenia i wyzwania w tym ryzyka braku funkcjonalności całych systemów i grup obiektów w Polsce. Pokazane zostaną wdrażane na świecie metody minimalizacji zagrożeń i optymalizacji kosztów utrzymania budowli piętrzących.

Omawiane zagadnienie dotyczy konsekwencji hydrologicznych i hydraulicznych związanych z przekształceniami sieci hydrograficznej na obszarach poddanych urbanizacji. Przeanalizowano zmiany układu rzecznego w wybranych miastach na przestrzeni kilku ostatnich stuleci.

RZGW w Krakowie realizuje szereg zadań inwestycyjnych, utrzymaniowych, jak również projektów ukierunkowanych na poprawę stanu środowiska naturalnego.
We wszystkich działaniach staramy się dotrzymywać najwyższych standardów środowiskowych. Nasze inwestycje prowadzone są pod nadzorem przyrodniczym. Stały monitoring procesu budowlanego zapobiega ewentualnym szkodom w środowisku naturalnym. Odpowiednio wcześniej uzyskujemy wszelkie zgody środowiskowe.
Realizując zadania współpracujemy z różnymi środowiskami, w tym ekologicznymi. Współpraca polega na wymianie doświadczeń, współtworzeniu projektów, wsparciu merytorycznym.
Dobrym przykładem takiej współpracy są już zrealizowane inwestycje suchych zbiorników na Malinówce czy modernizacja wałów przeciwpowodziowych w Krakowie.
Przed nami kolejne wspólne projekty, np. renaturyzacja rzeki Dłubni czy ochrona przeciwpowodziowa Zlewni Prądnika.

Mobilne pompy są kluczowym narzędziem w działaniach przeciwpowodziowych, umożliwiającym szybkie i efektywne odwadnianie zalanych terenów. Dzięki ich mobilności można je szybko przetransportować do miejsc najbardziej zagrożonych powodzią. Rozwiązania napędzane z wału traktora – mobilne pompy traktorowe, są w stanie dotrzeć nawet w trudno dostępne obszary. Wysoka wydajność tych pomp pozwala na przepompowywanie dużych ilości wody w krótkim czasie, co jest niezwykle ważne w sytuacjach kryzysowych. Mogą być stosowane zarówno na terenach rolniczych, jak i miejskich, co zwiększa ich wszechstronność. Obsługa tych urządzeń jest stosunkowo prosta, co umożliwia ich szybkie wdrożenie nawet przez mniej doświadczony personel. Działają niezawodnie przez długi czas, co jest kluczowe podczas długotrwałych akcji ratunkowych. Dzięki swojej skuteczności i łatwości w użyciu, mobilne pompy traktorowe są niezastąpione w zarządzaniu kryzysowym. Są one fundamentem skutecznych działań przeciwpowodziowych, minimalizując straty i chroniąc mienie oraz życie ludzkie.

Zastosowanie napędów elektrycznych AUMA do sterowania wrotami, śluzami, jazami czy zastawkami na obiektach hydrotechnicznych. Sterowanie wraz z pełną sygnalizacją i kontrolą obiektów hydrotechnicznych. Napędy elektryczne to ekologiczna alternatywa dla napędów hydraulicznych i usprawnienie dla rozwiązań sterowanych siłą ludzkich rąk.