dr inż. Natalia Schmidt-Polończyk, Akademia Górniczo-Hutnicza

Adiunkt na Wydziale Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami AGH. Naukowo zajmuje się bezpieczeństwem i ewakuacją w sytuacjach awaryjnych. Współautorka pierwszych w Polsce naukowych badań ewakuacji ludzi w rzeczywistych tunelach drogowych w warunkach zadymienia. Posiada uprawnienia inspektora pracy BHP. Tutorka akademicka i trenerka interpersonalna. Rzeczniczka i popularyzatorka nauki.

Zachowanie użytkowników tunelu drogowego podczas ewakuacji w warunkach zadymienia

Tunele drogowe coraz częściej stanowią istotny element infrastruktury drogowej, a więc i aspekt bezpieczeństwa w tych obiektach stał się częstym przedmiotem badań naukowców. Pomimo iż, ze statystycznego punktu widzenia, wskaźnik wypadkowości w tunelach jest niższy niż w przypadku dróg otwartych, to warto zauważyć, że ze względu na charakterystykę geometryczną tuneli drogowych skutki sytuacji niebezpiecznych mogą mieć inną skalę w porównaniu do otwartych przestrzeni drogowych. Konsekwencje wypadków w częściowo zamkniętych przestrzeniach, takich jak tunele, mogą być znacznie poważniejsze. Istnieje również prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się ognia na inne pojazdy, powodując wzrost mocy pożaru, tak jak to miało miejsce w roku 2001 w tunelu St. Gotthard (PIARC, 2006). 86 ofiar śmiertelnych, 68 rannych, 100 pojazdów uszkodzonych było konsekwencją tylko czterech pożarów, w tunelach drogowych: Mont Blanc, St. Gotthard, Tauren, Wuxi Lihu, co daje obraz niebezpieczeństwa takich zdarzeń i dużego ryzyka.
W celu zaobserwowania zachowań ewakuowanych podczas pożaru przeprowadzono dwa eksperymenty ewakuacyjne w skali rzeczywistej w dwóch polskich tunelach drogowych. Uczestnicy eksperymentu ewakuowali się w warunkach zadymienia (współczynnik ekstynkcji 0,1 – 1,1 m-1), jednak był to sztuczny, nietoksyczny dym. Przenalizowano m.in. procesy podejmowania decyzji o rozpoczęciu ewakuacji i wyborze drogi ewakuacyjnej, badano interakcje pomiędzy uczestnikami eksperymentu, efekt uczenia się, a także wpływ zadymienia na prędkość poruszania się.
Wyniki wskazują, że uczestnicy eksperymentów rozpoczęli ewakuację głównie na podstawie dymu w tunelu oraz alarmu pożarowego. Ewakuowani zaobserwowali spadek widoczności na drodze ewakuacyjnej i utratę orientacji w tunelu, gdy poziom zadymienia był wysoki Cs > 0,7 m-1. Uczestnicy eksperymentu ewakuowali się w grupie – gdy infrastruktura tunelu była nieznana i nie było instrukcji, co należy robić; oraz w dwójkach – podczas silnego zadymienia (Cs ~ 1.0–1.1m-1). Podczas eksperymentów zauważono duży wpływ zachowania tzw. herding behaviour i podążania za grupą. Prędkość poruszania się w dymie zależy nie tylko od widoczności, ale także od znajomości infrastruktury tunelu, postawy ewakuowanych oraz znajomości otoczenia i procedur ewakuacyjnych. Ważna jest również motywacja ewakuowanych oraz efekt uczenia.
Wyniki tego typu badań eksperymentalnych w skali rzeczywistej ewakuacji są niezbędne dla poprawy poziomu bezpieczeństwa w tunelu drogowym, pozwalają lepiej zrozumieć zachowania ewakuowanych, dostarczają danych do modeli numerycznych oraz wskazują obszary do poprawy infrastruktury tunelowej.